Η γήρανση είναι μία περίπλοκη διαδικασία, που λαμβάνει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά για κάθε άνθρωπο.
Οι ψυχικές διαταραχές των ατόμων τρίτης ηλικίας είναι παρόμοιες με αυτές των ενηλίκων, με κάποιες διαφοροποιήσεις. Υπάρχει αυξημένη συχνότητα εμφάνισής τους, αλλά και δυσκολία στην αξιολόγησή τους, λόγω των πιο συχνών κοινωνικών (π.χ. πένθος), οικονομικών (π.χ. μείωση σύνταξης) αλλά και παθολογικών προβλημάτων. Έτσι για τις ψυχικές διαταραχές της τρίτης ηλικίας, δημιουργήθηκε η αναγκαιότητα τόσο για ειδικά διαγνωστικά κριτήρια, όσο και για ιδιαίτερες θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Κατάθλιψη: Να εστιάσουμε σε αυτή την ψυχική διαταραχή της τρίτης ηλικίας, που είναι και η πιο συχνή από τις συναισθηματικές παθήσεις. Κλινικά, πολλές φορές, τα άτομα άνω των 65 ετών αντί για καταθλιπτικό συναίσθημα εμφανίζουν διαταραχές της συμπεριφοράς και επιπρόσθετα υπερκινητικότητα ή απάθεια, ένταση, άγχος, σωματικά ενοχλήματα, αϋπνία, διαταραχές μνήμης και άλλα συμπτώματα. Η πορεία αυτής της ψυχικής διαταραχής της τρίτης ηλικίας είναι χρόνια, ενώ η θεραπεία περιλαμβάνει τόσο την φαρμακευτική αντιμετώπιση, όσο και ψυχοκοινωνικούς χειρισμούς με στόχο τη βελτίωση των ψυχοπιεστικών καταστάσεων.
Αυτοκτονικότητα: είναι τουλάχιστο 2 φορές πιο συχνή από ότι στο γενικό πληθυσμό. Στους παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται: α) γενικοί παράγοντες όπως το φύλο (συνήθως άντρες), η παρουσία χρόνιου πόνου, η μειωμένη λειτουργικότητα, οι δυσμενείς οικονομικές συνθήκες, η κοινωνική απομόνωση και β) ειδικοί παράγοντες όπως η παρουσία κατάθλιψης, αλκοολισμού, άλλων ψυχιατρικών παθήσεων και συμπτωμάτων.
Αγχώδεις διαταραχές: Η εμφάνιση αυτών των ψυχικών διαταραχών της τρίτης ηλικίας είναι λιγότερο συχνή, σε σχέση με αυτή στις μικρότερες ηλικίες. Το άγχος μπορεί να συνδέεται με ανησυχία για τη σωματική υγεία ή για κοινωνικοοικονομικά προβλήματα. Συνήθως συνυπάρχει και κατάθλιψη.
Σχιζοφρένεια: Αυτή η ψυχική διαταραχή της τρίτης ηλικίας μπορεί να ταξινομηθεί σε: α) σχιζοφρένεια που είχε έναρξη σε νεότερη ηλικία και β) σχιζοφρένεια που εμφανίστηκε όψιμα. Το παραλήρημα όταν πρωτοεμφανίζεται στους ηλικιωμένους έχει συνήθως διωκτικό περιεχόμενο (π.χ. τον παρακολουθούν, τον κλέβουν), υποχονδριακό ή μεγαλομανιακό περιεχόμενο (π.χ. είναι πολύ σπουδαίος, ικανός) Οι ψευδαισθήσεις συνήθως μπορεί να είναι ακουστικές (ακούει να του μιλάνε) ή και οπτικές (βλέπει ανθρώπους ή κάτι που δεν υπάρχει, κυρίως αν έχει περάσει εγκεφαλικό επεισόδιο ή συνυπάρχει άνοια).
Άνοιες: είναι άλλη μία κατηγορία ψυχικών διαταραχών της τρίτης ηλικίας με πιο συχνές από αυτές τη νόσο Alzheimer, την αγγειακή άνοια, τις μετωποκροταφικές κ.α. Πρόκειται για σύνδρομα που χαρακτηρίζονται από έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών (π.χ. της μνήμης , του λόγου, της σκέψης, της οπτικοχωρικής αντίληψης, του συναισθήματος), χωρίς την παρουσία διαταραχών στο επίπεδο της συνείδησης. Ο ασθενής δηλαδή μπορεί σταδιακά να αρχίσει να ξεχνάει που έχει βάλει τα πράγματά του ή τι έκανε τις προηγούμενες ώρες, να δυσκολεύεται να βρει τις κατάλληλες λέξεις για να εκφραστεί, να μειώνεται η ικανότητα χειρισμού αντικειμένων ή η εκτέλεση συνηθισμένων εργασιών (π.χ. μαγείρεμα, ψώνια), να είναι στενοχωρημένος ή απαθής. Για να τεθεί μία πιθανή διάγνωση αυτών των ψυχικών διαταραχών της τρίτης ηλικίας, τα συμπτώματα θα πρέπει να επιφέρουν ιδιαίτερες μεταβολές από την κατάσταση που είχε ο ασθενής πριν νοσήσει. Η διαχείριση της άνοιας στοχεύει στη διατήρηση της αξιοπρέπειας και της ποιότητας ζωής του ατόμου, αλλά και των «φροντιστών» του.
Γενικά, στην αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών της τρίτης ηλικίας πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλες οι πλευρές του ασθενούς-σωματικές, ψυχολογικές και κοινωνικές ανάγκες- και να εξατομικεύεται η παρέμβαση με τη συνεργασία διαφορετικών ιατρικών ειδικοτήτων.
